Punten yeuh ngiring ngaramekeun, ngiring ngomentaran tina hal ngagunakeun e curek sareng e biasa nya. Upami yeu lepat mah kapungkur jaman sateuacan Ejaan Bahasa Indonesia yang Disempurnakeun diumukeun sareng dimasyarakatkeun ku balai bahasa indonesia, kantos diajarkeun ka murangkalih sd teh perkawis vokal dina bahasa sunda. nyaeta, a, i, u, e, o, eu sareng e curek. E curek sapertos dina pepet, sareng, sareng sajabina. Saparantos Ejaan Bahasa Indonesia dimasyarakakeun bet pet wae geuning e curek teh kasilih warni tara dianggo, dianggapna jadi e tanpa rarangken alias polos. Naha ngilesna e pepet teh kaimbas ku pangaruh parubahan ngagunakeun ejaan bahasa indonesia anu disampurnakeun, atanapi kumargi paranti ngetik /nyetak huruf-ejaannana tos teu di lengkepan ku e curek?. Da sakaingeut simkuring mah nepi kaayeuna teu aya bewara ngeunaan parubahan abjad bahasa sunda anu disampurnakeun.. kumargi teu aya lambaga anu ngahaja ngaropea bahasa sunda ? (eh muhun kitu teu acan aya lambaga bahasa sunda?)
Allia
Rabu, 03 Desember 2008
e Sareng eu 1
Sim kuring teh teu patos paos naha benten antawis é ( curek) sareng ? (pepet) margi upami urang maca buku bet aya tilu golongan nu nganggo :
1. Dina buku Maher Basa Sunda kenging Saderek Drs Tatang Sumarsono (penerbit Geger Sunten taun 1996) é dianggo sapertos dina kecap maher, kusen, kade, keneh, maneh. Dina buku Mirah Dalima (kumpulan carpon Kis WS) penerbit Girimukti Pasaka taun 1992, vonem é sami sareng dina buku Maher Basa Sunda, kitu oge dina buku Kamus Istilah Populer Basa Sunda/Drs A.Marzuki saparakanca penerbit Rahmat Cijulang taun 1990. Dina eta buku vonem e sapertos dina kecap sareng, dedemit teu nganggo rarangken nanaon.
2. Dina buku Kanjut Kundang (kumpulan prosa, puisi Sunda) Ayip Rosidi/Rusman Sutiasumarga penerbit Balai Pustaka taun 1963(?) dianggo sapertos dina kecap kulem, catet, pangandeg, jero. Dina buku Pantun Mundinglaya Di Kusumah (dikumpulkeun ku Ayip Rosidi/ dipantunkeun ku Ki Atjeng Tamadipura) penerbit P dan K taun 1986, sami sareng dina buku Kanjut Kundang, sapertos dina kecap jenengan, bener, celegedeg, Kitu oge dina buku Wawacan Purnama Alam Jilid 1 (kenging R Soeriadiredja) penerbit Balai Pustaka taun 1956 Vonem e sapertos dina kecap bebene, tereh, pasantren, henteu nganggo rarangken nanaon.
3. Vonem é sareng ? sama sakali teu dianggo, cobi geura aos buku Sawidak Carita Pondok (penerbit Rahmat Cijulang taun 1986 ), Wawacan Rengganis (penerbit P dan K taun 1979 ), Buku Kumpulan Carpon Halimun Peuting/ Iskandar Wasid (penerbit Rahmat Cijulang taun 1989).
Anu kedah janten imeutaneun urang sadayana kahade ulah pacorok nempatkeun e (pepet/ curek) sareng eu
Euweuh = teu aya, kosong
Leuwih = loba teuing, meunang (dina babandingan)
Didieu = nuduhkeun patempatan nu perenahna deukeut
Henteu = teu
Dinten = poe
Cenah = omongna
Edan =gelo tur ngabahayakeun batur,
Leret = reret (?), nenjo ka gigir saeutik, nenjo ku juru panon
Edas = sesebutan keur nu rada kaleuleuwihi, rada mahiwal
MSasmita
1. Dina buku Maher Basa Sunda kenging Saderek Drs Tatang Sumarsono (penerbit Geger Sunten taun 1996) é dianggo sapertos dina kecap maher, kusen, kade, keneh, maneh. Dina buku Mirah Dalima (kumpulan carpon Kis WS) penerbit Girimukti Pasaka taun 1992, vonem é sami sareng dina buku Maher Basa Sunda, kitu oge dina buku Kamus Istilah Populer Basa Sunda/Drs A.Marzuki saparakanca penerbit Rahmat Cijulang taun 1990. Dina eta buku vonem e sapertos dina kecap sareng, dedemit teu nganggo rarangken nanaon.
2. Dina buku Kanjut Kundang (kumpulan prosa, puisi Sunda) Ayip Rosidi/Rusman Sutiasumarga penerbit Balai Pustaka taun 1963(?) dianggo sapertos dina kecap kulem, catet, pangandeg, jero. Dina buku Pantun Mundinglaya Di Kusumah (dikumpulkeun ku Ayip Rosidi/ dipantunkeun ku Ki Atjeng Tamadipura) penerbit P dan K taun 1986, sami sareng dina buku Kanjut Kundang, sapertos dina kecap jenengan, bener, celegedeg, Kitu oge dina buku Wawacan Purnama Alam Jilid 1 (kenging R Soeriadiredja) penerbit Balai Pustaka taun 1956 Vonem e sapertos dina kecap bebene, tereh, pasantren, henteu nganggo rarangken nanaon.
3. Vonem é sareng ? sama sakali teu dianggo, cobi geura aos buku Sawidak Carita Pondok (penerbit Rahmat Cijulang taun 1986 ), Wawacan Rengganis (penerbit P dan K taun 1979 ), Buku Kumpulan Carpon Halimun Peuting/ Iskandar Wasid (penerbit Rahmat Cijulang taun 1989).
Anu kedah janten imeutaneun urang sadayana kahade ulah pacorok nempatkeun e (pepet/ curek) sareng eu
Euweuh = teu aya, kosong
Leuwih = loba teuing, meunang (dina babandingan)
Didieu = nuduhkeun patempatan nu perenahna deukeut
Henteu = teu
Dinten = poe
Cenah = omongna
Edan =gelo tur ngabahayakeun batur,
Leret = reret (?), nenjo ka gigir saeutik, nenjo ku juru panon
Edas = sesebutan keur nu rada kaleuleuwihi, rada mahiwal
MSasmita
Undak Usuk Basa I
Kang, abdi mah ah tara ngawadul kakapeungan dupi akang?
Yi tong sok ngawadul ah pamali bisi kumaonam.. ma oonam mah pan galak.... tong nurutan si akang ano osok .........?
Dupi kang rezanove parantos tuang teu acan nya, aduh allia mah lapar kang hoyong neda. Upami akang parantos tuangna sesana urang parabkeun bae ka [guguk] nya kang. Eta [guguk] ngalebok naon tah? Eh karah kuda teh nyatuan huut. Ari hayam di handapeun kembang rose macokan naon tuh?.
Jang Bapak lapar yeuh cing pangngalakeun heula jengkol, urang dahar jeung sambel suuk dicoel ku jengkol ngora geura moal teu nikmat.
Aing mah geus dahar euy, tadi. Pek we keur maneh kabeh.
Heu heu sukur atuh ari kitumah.. uing lapar pisan lantaran. Keun rek didahar kabeh ah. (tambarakannya?)
Ee aya ua geuning parantos lami wa, iraha datang ?
allia! peletrak kana sirah aya anu nyasar nyut nyut sirah karasa enyut-enyutan bakating ku nyeri. Eta ka ua sing bener nyarita teh uu (uyut) bari ti popolotot nyarios. Hik hik hik ua parantos lami, iraha sumping.... ?
Geus lila nyi ua datang the tadi jam sapuluh meureun....
Euleuh euleuh aya Neng allia geuning iraha sumping...
Ne (nini) tadi jam sapuluhan dongkap teh.. , nene kumaha damang. Heu heu kunaon ieu nene ka allia nyapa make iraha sumping nya?
Ieu nene teh sabenerna tatangga allia rencangna (pembantu) uu. Allia mandang ka nene lantaran yuswa.. nenek ngarasa allia buyut juragannana jadi ngagunakeun kecap sumping.
Tapi jawaban allia ka panyawah aki allia anu masih ngora mah.Tadi jang , kumaha cageur?
(pabaliutnya ?).
Allia iraha datang, mawa naon yeuh ? Teteh nanya ka allia.
Teu ngabantun nanaon Teh mung ieu we iteuk sabebed kanggo nakolan teteh.
Kasimpulannana, kasar heunteuna hiji ucapan teh gumantung ka saha anu disanghareupan ku urang, suasana paguneman, jeung waktuna nya. Ngabahaasakeun keur sorangan jeung anu lian aya bedana saperti bahasa anu digunakeun keur panyawah jeung keur ka juragan, keur kababaturan satingkat lainnya.. Conto lainna sapaerti uing jeung dewek . garihal pisan nya (katinggalna kasar pisan) tapi ari di pake ku sobat mah eta teh nunjukeun hiji hubungan anu kajida dalitna. Tapi lamun allia make aing jeung manehkomo sia mah ka kang rezanove aduuuh panginten peureup kang rezanoc langsung buleud heu heu heu. Terus lamun allia ka panyawah tiba-tiba jang irahasumping,,,, si ujang sok balaham belehem tuh.....Jadi wadul ari ngabahasakeun keur allia soranganamah.... kumaha nya jadina?
Undak Usuk Basa 2
( Nyuplik tina buku Babaran Undak Usuk Basa Sunda
RHI Buldan Djayawiguna
Penerbit Tarate Bandung citakan kadua taun 1986. )
(di serat ulang ku : M Sasmita)
A
abus, asup-lebet.
kuring abus (asup) ka imah - abdi lebet ka rorompok - Bapa lebet ka bumi.
acan, tacan, encan - teu acan
kuring acan dahar - abdi teu acan neda - Bapa teu acan tuang.
acan, anu teu kudu dilemeskeun.
kuring teu boga anak hiji-hiji acan - abdi teu gaduh anak hiji-hiji acan -
Bapa Anu teu kagungan(eun) putra hiji-hiji acan
adi- rai atawa rayi
adi kuring- pun adi ( adi abdi)- tuang rai atawa tuang rayi (rai/rayi Bapa).
tuang rayi bisa oge hartina geureuha anjeuna.
adu, ngadu - ngaben
ngadu domba/kuda/hayam - ngaben kuda/domba/hayam
pangaduan - pangabenan.
aing (basa cohag), dewek - kuring-jisim kuring-abdi-jisim abdi.
ais,ngais- ngemban
kuring/abdi ngais budak- Ibu ngemban murangkalih
ngemban timbalan = ngajalankeun tugas/ parentah.
ajang, keur - kanggo
ajang kuring = keur kuring - kanggo abdi - haturan Bapa.
ajar, ngajar
kuring ngajar ngitung - abdi ngajar ngetang - Bapa ngawulang ngetang
kuring nagajar ngaji= abdi ngajar ngaji - Bapa ngawuruk ngaos.
aji, ngaji
kuring ngaji, abdi ngaji, Bapa ngaos.
akang - engkang
Akang rek indit, Engkang bade angkat..?
upama dina alamat : Kahatur jeng Raka atawa upama rada loma Kahatur Kang
Raka.
aki, eyang - aki kuring, aki abdi - tuang Eyang.
aku, ngaku - ngangken
ngaku baraya, ngangken wargi.
ali, cingcin atawa lelepen,
kuring/abdi make ali, Bapa nganggo lelepen.
alo
alo kuring - pun alo - kapi putra Bapa atawa biasana mah sok disebut tuang
putra.
alus - sae
imah alus, rorompok sae - bumi sae.
ambeh- supaya - supados.
ambek - bendu atawa sewot - wera ( lemes pisan)
ulah ambek/ ngambek - mugi teu janten bendu - kangjeng Raja nuju wera.
ambeu, ngambeu - ambung, ngambung
diambeuan - diambung atawa diambungan, diambung bisa oge hartina dicium.
amit atawa amitan - pamit - permios
amit/ pamit rek balik - permios bade wangsul
anak - pecil atawa seuweu - putra
anak kuring- pun anak - pecil atawa seuweu pun adi - tuang putra.
pianakan - wewetengan ( ulah piputraan)
anggap, nganggap, ngaku - ngangken.
(kintunan ti : Allia)
Yi tong sok ngawadul ah pamali bisi kumaonam.. ma oonam mah pan galak.... tong nurutan si akang ano osok .........?
Dupi kang rezanove parantos tuang teu acan nya, aduh allia mah lapar kang hoyong neda. Upami akang parantos tuangna sesana urang parabkeun bae ka [guguk] nya kang. Eta [guguk] ngalebok naon tah? Eh karah kuda teh nyatuan huut. Ari hayam di handapeun kembang rose macokan naon tuh?.
Jang Bapak lapar yeuh cing pangngalakeun heula jengkol, urang dahar jeung sambel suuk dicoel ku jengkol ngora geura moal teu nikmat.
Aing mah geus dahar euy, tadi. Pek we keur maneh kabeh.
Heu heu sukur atuh ari kitumah.. uing lapar pisan lantaran. Keun rek didahar kabeh ah. (tambarakannya?)
Ee aya ua geuning parantos lami wa, iraha datang ?
allia! peletrak kana sirah aya anu nyasar nyut nyut sirah karasa enyut-enyutan bakating ku nyeri. Eta ka ua sing bener nyarita teh uu (uyut) bari ti popolotot nyarios. Hik hik hik ua parantos lami, iraha sumping.... ?
Geus lila nyi ua datang the tadi jam sapuluh meureun....
Euleuh euleuh aya Neng allia geuning iraha sumping...
Ne (nini) tadi jam sapuluhan dongkap teh.. , nene kumaha damang. Heu heu kunaon ieu nene ka allia nyapa make iraha sumping nya?
Ieu nene teh sabenerna tatangga allia rencangna (pembantu) uu. Allia mandang ka nene lantaran yuswa.. nenek ngarasa allia buyut juragannana jadi ngagunakeun kecap sumping.
Tapi jawaban allia ka panyawah aki allia anu masih ngora mah.Tadi jang , kumaha cageur?
(pabaliutnya ?).
Allia iraha datang, mawa naon yeuh ? Teteh nanya ka allia.
Teu ngabantun nanaon Teh mung ieu we iteuk sabebed kanggo nakolan teteh.
Kasimpulannana, kasar heunteuna hiji ucapan teh gumantung ka saha anu disanghareupan ku urang, suasana paguneman, jeung waktuna nya. Ngabahaasakeun keur sorangan jeung anu lian aya bedana saperti bahasa anu digunakeun keur panyawah jeung keur ka juragan, keur kababaturan satingkat lainnya.. Conto lainna sapaerti uing jeung dewek . garihal pisan nya (katinggalna kasar pisan) tapi ari di pake ku sobat mah eta teh nunjukeun hiji hubungan anu kajida dalitna. Tapi lamun allia make aing jeung manehkomo sia mah ka kang rezanove aduuuh panginten peureup kang rezanoc langsung buleud heu heu heu. Terus lamun allia ka panyawah tiba-tiba jang irahasumping,,,, si ujang sok balaham belehem tuh.....Jadi wadul ari ngabahasakeun keur allia soranganamah.... kumaha nya jadina?
Undak Usuk Basa 2
( Nyuplik tina buku Babaran Undak Usuk Basa Sunda
RHI Buldan Djayawiguna
Penerbit Tarate Bandung citakan kadua taun 1986. )
(di serat ulang ku : M Sasmita)
A
abus, asup-lebet.
kuring abus (asup) ka imah - abdi lebet ka rorompok - Bapa lebet ka bumi.
acan, tacan, encan - teu acan
kuring acan dahar - abdi teu acan neda - Bapa teu acan tuang.
acan, anu teu kudu dilemeskeun.
kuring teu boga anak hiji-hiji acan - abdi teu gaduh anak hiji-hiji acan -
Bapa Anu teu kagungan(eun) putra hiji-hiji acan
adi- rai atawa rayi
adi kuring- pun adi ( adi abdi)- tuang rai atawa tuang rayi (rai/rayi Bapa).
tuang rayi bisa oge hartina geureuha anjeuna.
adu, ngadu - ngaben
ngadu domba/kuda/hayam - ngaben kuda/domba/hayam
pangaduan - pangabenan.
aing (basa cohag), dewek - kuring-jisim kuring-abdi-jisim abdi.
ais,ngais- ngemban
kuring/abdi ngais budak- Ibu ngemban murangkalih
ngemban timbalan = ngajalankeun tugas/ parentah.
ajang, keur - kanggo
ajang kuring = keur kuring - kanggo abdi - haturan Bapa.
ajar, ngajar
kuring ngajar ngitung - abdi ngajar ngetang - Bapa ngawulang ngetang
kuring nagajar ngaji= abdi ngajar ngaji - Bapa ngawuruk ngaos.
aji, ngaji
kuring ngaji, abdi ngaji, Bapa ngaos.
akang - engkang
Akang rek indit, Engkang bade angkat..?
upama dina alamat : Kahatur jeng Raka atawa upama rada loma Kahatur Kang
Raka.
aki, eyang - aki kuring, aki abdi - tuang Eyang.
aku, ngaku - ngangken
ngaku baraya, ngangken wargi.
ali, cingcin atawa lelepen,
kuring/abdi make ali, Bapa nganggo lelepen.
alo
alo kuring - pun alo - kapi putra Bapa atawa biasana mah sok disebut tuang
putra.
alus - sae
imah alus, rorompok sae - bumi sae.
ambeh- supaya - supados.
ambek - bendu atawa sewot - wera ( lemes pisan)
ulah ambek/ ngambek - mugi teu janten bendu - kangjeng Raja nuju wera.
ambeu, ngambeu - ambung, ngambung
diambeuan - diambung atawa diambungan, diambung bisa oge hartina dicium.
amit atawa amitan - pamit - permios
amit/ pamit rek balik - permios bade wangsul
anak - pecil atawa seuweu - putra
anak kuring- pun anak - pecil atawa seuweu pun adi - tuang putra.
pianakan - wewetengan ( ulah piputraan)
anggap, nganggap, ngaku - ngangken.
(kintunan ti : Allia)
Undak Usuk Basa
RINGKESNA
UNDAK USUK BASA SUNDA.
Jaman ayeuna undak usuk basa Sunda teh aya 5 panta :
1. Basa Cohag atawa Basa Kasar Pisan. Dipakena ka sato, atawa ka jalma dina urang keur ambek, saperti Cokor sia, bangus [guguk], lebok ku sia..!
2. Basa Wajar atawa Basa Loma. Jaman beh ditu sok disebut Basa Kasar. Dipakena ka babaturan nu geus loma. Di kalanagan rayat (pilemburan ?MS) mah ka indung bapa, ka dulur saluhureun jste oge nu dipake teh basa loma bae.
Contona :
Kumaha dulur maneh (silaing) teh geus cageur..?
Manggih naon Kang, peuting tadi di panglalajoan teh?
Rek ka mana Ma? Kuring milu.
3. Basa Panengah. Dipakena ka sahandapeun, tapi teu werat make basa loma, lantaran aya ajeneunana. Lantaran kecap-kecap basa panengah teu pati loba, biasana sok dicampur ku basa loma jeung ku basa lemes. Lentongna sedeng bae, teu cara make basa lemes ka saluhureun.
Contona :
Engke bae mulang teh, mang, ngarah iuh.
Pek geura dalahar kadinyah!
Bisi rek sambeang di ditu tuh..!
Cing nyuhunkeun cai, Bi. Ari ieu cau kenging sarupia..? (di warung).
4. Basa Sedeng,nyaeta basa lemes keur awak sorangan jeung keur ka nu satahap jeung urang.
Contona :
Abdi dongkap teh teu ngabantun naon-naon, gaduh artos oge mung saongkoseun
Pun adi udur, teu daekeun neda-neda acan.
Dina taya basa sedengna, nu dipake teh basa wajar bae, saperti :
Waktos abdi labuh, leungeun abdi misalah. (ulah make kecap geubis jeung panangan)
5. Basa Lemes. Dipakena ka saluhureun, ka nu tacan loma atawa tacan wawuh jeung pikeun nyaritakeun saluhureun.
Contona :
Waktos Bapa Kapala geubis, pananganana misalah.
Wartosna tuang rama bade angkat ka Mekah, bade sareng tuang ibu ?
Basa lemes keur budak, saperti uih, eueut, ibak jste teu pantes dipake ku jalma dewasa ka anu dewasa deui.
(di serat ulang ku : M Sasmita)
UNDAK USUK BASA SUNDA.
Jaman ayeuna undak usuk basa Sunda teh aya 5 panta :
1. Basa Cohag atawa Basa Kasar Pisan. Dipakena ka sato, atawa ka jalma dina urang keur ambek, saperti Cokor sia, bangus [guguk], lebok ku sia..!
2. Basa Wajar atawa Basa Loma. Jaman beh ditu sok disebut Basa Kasar. Dipakena ka babaturan nu geus loma. Di kalanagan rayat (pilemburan ?MS) mah ka indung bapa, ka dulur saluhureun jste oge nu dipake teh basa loma bae.
Contona :
Kumaha dulur maneh (silaing) teh geus cageur..?
Manggih naon Kang, peuting tadi di panglalajoan teh?
Rek ka mana Ma? Kuring milu.
3. Basa Panengah. Dipakena ka sahandapeun, tapi teu werat make basa loma, lantaran aya ajeneunana. Lantaran kecap-kecap basa panengah teu pati loba, biasana sok dicampur ku basa loma jeung ku basa lemes. Lentongna sedeng bae, teu cara make basa lemes ka saluhureun.
Contona :
Engke bae mulang teh, mang, ngarah iuh.
Pek geura dalahar kadinyah!
Bisi rek sambeang di ditu tuh..!
Cing nyuhunkeun cai, Bi. Ari ieu cau kenging sarupia..? (di warung).
4. Basa Sedeng,nyaeta basa lemes keur awak sorangan jeung keur ka nu satahap jeung urang.
Contona :
Abdi dongkap teh teu ngabantun naon-naon, gaduh artos oge mung saongkoseun
Pun adi udur, teu daekeun neda-neda acan.
Dina taya basa sedengna, nu dipake teh basa wajar bae, saperti :
Waktos abdi labuh, leungeun abdi misalah. (ulah make kecap geubis jeung panangan)
5. Basa Lemes. Dipakena ka saluhureun, ka nu tacan loma atawa tacan wawuh jeung pikeun nyaritakeun saluhureun.
Contona :
Waktos Bapa Kapala geubis, pananganana misalah.
Wartosna tuang rama bade angkat ka Mekah, bade sareng tuang ibu ?
Basa lemes keur budak, saperti uih, eueut, ibak jste teu pantes dipake ku jalma dewasa ka anu dewasa deui.
(di serat ulang ku : M Sasmita)
GUGURITAN…..
Kecap Gurit asal tina basa Sangsekerta GRATH anu hartina nyusun karangan, dina basa Sunda aya istilah ngagurit atawa ngadangding, ari hartina sarua bae nyaeta nuduhkeun pagawean ngareka atawa nyusun karangan winangun dangsing.
Nurutkeun wincikanana dangsing atawa pupuh teh aya tujuh welas, nu masing-masing ngabogaan watek nu beda beda.
Istilahna :
- Pada
- Padalisan
- Guru Wilangan ( jumlah engang dina unggal padalisan )
- Guru Lagu.(dangdingdungna sora vokal dina engang panungtung)
1. Asmarandana, watekna silih asih silih pikanyaah atawa mepelingan.
Unggal Pada diwangun ku tujuh padalisan.
Contona :
Eling eling masing eling ( 8 engang - vokal i / E-ling-e-ling-
ma-sing-e-ling (jumlah 8), ling panungtung vokalna i)
rumingkang di bumi alam( 8 - a )
darma wawayangan bae ( 8 - e )
raga taya pangawasa ( 8 - a )
lamun kasasar lampah ( 7 - a )
nafsu nu matak kaduhung ( 8 - u )
badan anu katempuhan ( 8 - a )
2. Balakbak, watekna pikaseurieun.
Unggal pada diwangun ku 3 padalisan.
Contona :
Aya warung sisi jalan rame pisan - Citameng(15-e)
Awewena luas luis geulis pisan - ngagoreng (15-e)
Lalakina lalakina los ka pipir nyoo monyet - nyanggereng (19-e).
3. Dangdanggula, watekna bungah atawa agung.
Unggal pada diwangun ku sapuluh padalisan.
Contona:
Laut Kidul kabeh katingali ( 10-i )
ngembat paul kawas dina gambar ( 10-a )
ari ret ka tebeh kaler ( 8-e )
Batawi ngarunggunuk ( 7 - u )
lautna mah teu katingali ( 9 - i )
ukur lebah lebahna ( 7 - a )
semu semu biru ( 6 - u )
ari ret ka tebeh wetan ( 8 - a )
gunung gede jiga nu ngajakan balik ( 12 - i )
meh bae kapiuhan ( 7 - a )
4. Jurudemung, watekna kaduhung, atawa hanjakal.
Unggal pada diwangun ku lima padalisan
Contona :
Badan nu katempuhan ( 8 - a )
da bongan ngalajur nafsu ( 8 - u )
peurihna kapanggih ( 6 - i )
rek bongan bongan ka saha ( 8 - a )
ayeuna bati kaduhung ( 8 - u )
5. Durma, watekna heuras atawa siap rek tarung.
Unggal pada diwangun ku tujuh padalisan.
Contona :
Mundur mapag balad Pandawa teu tahan ( 12 - a )
barisan beuki ipis ( 7 - i )
digempur Kurawa ( 6 - a )
Senapatina Karna ( 7 - a )
sakti manggulang mangguling ( 8 - i )
hese pantarna ( 5 - a )
moal aya nu nanding ( 7 - i )
6. Gambuh, watekna bingung, samar polah atawa tambuh laku.
Unggal Pada diwangun ku lima padalisan.
Contona :
Ngahuleng banget bingung ( 7 - u )
henteu terang ka mana ngajugjug ( 10 - u )
turug turug harita teh enggeus burit ( 12 - i )
panon poe geus rek surup ( 8 - u )
keueung sieun aya meong ( 8 - o )
7. Gurisa, watekna pangangguran, lulucon atawa tamba kesel.
Unggal Pada di wangun ku dalapan Padalisan.
Contona :
Hayang teuing geura beurang ( 8 - a )
geus beurang rek ka Sumedang ( 8 - a )
nagih anu boga hutang (8 - a )
munmeunang rek meuli soang ( 8 - a )
tapi najan henteu meunang ( 8 - a )
teu rek buru buru mulang ( 8 - a )
rek tuluy guguru nembang ( 8 - a )
jeung diajar nabeuh gambang ( 8 - a)
8. Kinanti, watekna miharep atawa prihatin.
Unggal Pada diwangun ku genep Padalisan.
Contona :
kembang ros ku matak lucu ( 8 - u )
nya alus rupa nya seungit ( 8 - i )
henteu aya papadana ( 8 - a )
ratuning kembang sajati ( 8 - i )
papaes di patamanan ( 8 - a )
seungit manis ngadalingding ( 8 - i )
9.Ladrang, watekna banyol atawa pikaseurieun.
Unggal Pada diwnagun ku opat Padalisan.
Contona :
Aki Dartam leumpangna ngagidig ( 10 - i )
gancang pisan, gancang pisan ( 8 - a )
bari aya nu dijingjing ( 8 - i )
mawa kisa eusina ucing anakan ( 12 - a )
10. Lambang, watekna banyol atawa pikaseurieun.
Unggal Pada diwangun iu opat Padalisan.
Contona :
Nawu kubang sisi tegal ( 8 - a )
nyair bogo meunang kadal ( 8 - a )
atuh teu payu dijual ( 8 - a )
rek didahar da teu halal ( 8 - a )
11. Magatru, watekna lulucon deukeut deukeut kana prihatin.
Unggal Pada diwangun ku lima Padalisan.
Contona :
Mun sumuhun ieu teh namina curuk ( 12 - u )
nu alit namina cingir ( 8 - i )
anu panjang mah jajangkung ( 8 - u )
gigireunana jariji ( 8 - i )
anu pangageungna jempol ( 8 - o )
12. Maskumambang, watekna prihatin, sasambat atawa nalangsa.
Unggal Pada diwangun kiu opat Padalisan.
Contona :
Jalma kedul mumul ditambah jejerih ( 12 - i )
ulah ngarep senang ( 6 - a )
sabab mungguhing rejeki ( 8 - i )
tara datang teu disiar ( 8 - a )
13. Mijil, watekna sedih, susah atawa cilaka.
Unggal Pada diwangun ku genep Padalisan
Contona :
Beurang peuting tambah cape ati ( 10 - i )
jeung tambah rampohpoy ( 6 - o )
wungkul inget ka kabogoh wae( 10 - e )
mugi aya kadar panggih deui ( 10 - i )
mun teu panggih deui ( 6 - i )
anggur pondok umur ( 6 - u )
14. Pangkur, watekna nafsu, lumampah atawa sadia rek perang.
Unggal Pada diwangun kutujuh Padalisan.
Contona :
Seja nyaba ngalalana ( 8 - a )
ngitung lembur ngajajah milang kori ( 12 - i )
henteu puguh nu dijugjug ( 8 - u )
balik paman sadaya ( 7 - a )
nu ti mana tiluan semu rarusuh ( 12 - u )
Lurah Begal ngawalonan ( 8 - a )
" Aing ngaran Jayapati "( 8 - i )
15. Pucung, watekna piwuruk, wawaran, atawa mepelingan.
Unggal Pada diwangun ku opat Padalisan.
Contona :
Estu untung nu bisa mupunjung indung ( 12 - u )
jeung nyenangkeun bapa ( 6 - a )
tanda yen bagjana gede ( 8 - e )
hitup mulus kaseundeuhan ku berekah ( 12 - a )
16. Sinom, watekna gumbira.
Unggal Pada diwangun ku salapan Padalisan.
Contona :
Di wetan fajar balebat ( 8 - a )
panon poe arek bijil ( 8 - i )
sinarna ruhay burahay ( 8 - a )
kingkilaban beureum kuning ( 8 - i )
campur wungu saeutik ( 7 - i )
kaselapan semu biru ( 8 - u )
tanda Batara Surya ( 7 - a )
bade lumungsur ka bumi ( 8 - a )
murub mubyar langit sarwa hurung herang ( 12 - a )
17. Wirangrong, watekna era atawa wirang.
Unggal Pada diwangun ku genep Padalisan.
Contona :
Jalma nu resep ngaluis ( 8 - i )
lumrahna resep ngaleos ( 8 - o )
ngan pacuan resep ngusut ( 8 - u )
komo mun resep ngarujit ( 8 - i )
teu aya batan basajan ( 8 - a )
sagala sigar tengahan ( 8 - a )
Rengse diserat 17 rupi guguritan dina basasunda mangga nyanggakeun. Bilih aya nu peryogi Rajah bubuka tina pantun Ciung Wanara, engke kapayun urang seratkeun.
( dicutat tina Ulikan Sastra karangan DrsTaufik Faturohman )
(di serat ulang ku : M Sasmita)
Nurutkeun wincikanana dangsing atawa pupuh teh aya tujuh welas, nu masing-masing ngabogaan watek nu beda beda.
Istilahna :
- Pada
- Padalisan
- Guru Wilangan ( jumlah engang dina unggal padalisan )
- Guru Lagu.(dangdingdungna sora vokal dina engang panungtung)
1. Asmarandana, watekna silih asih silih pikanyaah atawa mepelingan.
Unggal Pada diwangun ku tujuh padalisan.
Contona :
Eling eling masing eling ( 8 engang - vokal i / E-ling-e-ling-
ma-sing-e-ling (jumlah 8), ling panungtung vokalna i)
rumingkang di bumi alam( 8 - a )
darma wawayangan bae ( 8 - e )
raga taya pangawasa ( 8 - a )
lamun kasasar lampah ( 7 - a )
nafsu nu matak kaduhung ( 8 - u )
badan anu katempuhan ( 8 - a )
2. Balakbak, watekna pikaseurieun.
Unggal pada diwangun ku 3 padalisan.
Contona :
Aya warung sisi jalan rame pisan - Citameng(15-e)
Awewena luas luis geulis pisan - ngagoreng (15-e)
Lalakina lalakina los ka pipir nyoo monyet - nyanggereng (19-e).
3. Dangdanggula, watekna bungah atawa agung.
Unggal pada diwangun ku sapuluh padalisan.
Contona:
Laut Kidul kabeh katingali ( 10-i )
ngembat paul kawas dina gambar ( 10-a )
ari ret ka tebeh kaler ( 8-e )
Batawi ngarunggunuk ( 7 - u )
lautna mah teu katingali ( 9 - i )
ukur lebah lebahna ( 7 - a )
semu semu biru ( 6 - u )
ari ret ka tebeh wetan ( 8 - a )
gunung gede jiga nu ngajakan balik ( 12 - i )
meh bae kapiuhan ( 7 - a )
4. Jurudemung, watekna kaduhung, atawa hanjakal.
Unggal pada diwangun ku lima padalisan
Contona :
Badan nu katempuhan ( 8 - a )
da bongan ngalajur nafsu ( 8 - u )
peurihna kapanggih ( 6 - i )
rek bongan bongan ka saha ( 8 - a )
ayeuna bati kaduhung ( 8 - u )
5. Durma, watekna heuras atawa siap rek tarung.
Unggal pada diwangun ku tujuh padalisan.
Contona :
Mundur mapag balad Pandawa teu tahan ( 12 - a )
barisan beuki ipis ( 7 - i )
digempur Kurawa ( 6 - a )
Senapatina Karna ( 7 - a )
sakti manggulang mangguling ( 8 - i )
hese pantarna ( 5 - a )
moal aya nu nanding ( 7 - i )
6. Gambuh, watekna bingung, samar polah atawa tambuh laku.
Unggal Pada diwangun ku lima padalisan.
Contona :
Ngahuleng banget bingung ( 7 - u )
henteu terang ka mana ngajugjug ( 10 - u )
turug turug harita teh enggeus burit ( 12 - i )
panon poe geus rek surup ( 8 - u )
keueung sieun aya meong ( 8 - o )
7. Gurisa, watekna pangangguran, lulucon atawa tamba kesel.
Unggal Pada di wangun ku dalapan Padalisan.
Contona :
Hayang teuing geura beurang ( 8 - a )
geus beurang rek ka Sumedang ( 8 - a )
nagih anu boga hutang (8 - a )
munmeunang rek meuli soang ( 8 - a )
tapi najan henteu meunang ( 8 - a )
teu rek buru buru mulang ( 8 - a )
rek tuluy guguru nembang ( 8 - a )
jeung diajar nabeuh gambang ( 8 - a)
8. Kinanti, watekna miharep atawa prihatin.
Unggal Pada diwangun ku genep Padalisan.
Contona :
kembang ros ku matak lucu ( 8 - u )
nya alus rupa nya seungit ( 8 - i )
henteu aya papadana ( 8 - a )
ratuning kembang sajati ( 8 - i )
papaes di patamanan ( 8 - a )
seungit manis ngadalingding ( 8 - i )
9.Ladrang, watekna banyol atawa pikaseurieun.
Unggal Pada diwnagun ku opat Padalisan.
Contona :
Aki Dartam leumpangna ngagidig ( 10 - i )
gancang pisan, gancang pisan ( 8 - a )
bari aya nu dijingjing ( 8 - i )
mawa kisa eusina ucing anakan ( 12 - a )
10. Lambang, watekna banyol atawa pikaseurieun.
Unggal Pada diwangun iu opat Padalisan.
Contona :
Nawu kubang sisi tegal ( 8 - a )
nyair bogo meunang kadal ( 8 - a )
atuh teu payu dijual ( 8 - a )
rek didahar da teu halal ( 8 - a )
11. Magatru, watekna lulucon deukeut deukeut kana prihatin.
Unggal Pada diwangun ku lima Padalisan.
Contona :
Mun sumuhun ieu teh namina curuk ( 12 - u )
nu alit namina cingir ( 8 - i )
anu panjang mah jajangkung ( 8 - u )
gigireunana jariji ( 8 - i )
anu pangageungna jempol ( 8 - o )
12. Maskumambang, watekna prihatin, sasambat atawa nalangsa.
Unggal Pada diwangun kiu opat Padalisan.
Contona :
Jalma kedul mumul ditambah jejerih ( 12 - i )
ulah ngarep senang ( 6 - a )
sabab mungguhing rejeki ( 8 - i )
tara datang teu disiar ( 8 - a )
13. Mijil, watekna sedih, susah atawa cilaka.
Unggal Pada diwangun ku genep Padalisan
Contona :
Beurang peuting tambah cape ati ( 10 - i )
jeung tambah rampohpoy ( 6 - o )
wungkul inget ka kabogoh wae( 10 - e )
mugi aya kadar panggih deui ( 10 - i )
mun teu panggih deui ( 6 - i )
anggur pondok umur ( 6 - u )
14. Pangkur, watekna nafsu, lumampah atawa sadia rek perang.
Unggal Pada diwangun kutujuh Padalisan.
Contona :
Seja nyaba ngalalana ( 8 - a )
ngitung lembur ngajajah milang kori ( 12 - i )
henteu puguh nu dijugjug ( 8 - u )
balik paman sadaya ( 7 - a )
nu ti mana tiluan semu rarusuh ( 12 - u )
Lurah Begal ngawalonan ( 8 - a )
" Aing ngaran Jayapati "( 8 - i )
15. Pucung, watekna piwuruk, wawaran, atawa mepelingan.
Unggal Pada diwangun ku opat Padalisan.
Contona :
Estu untung nu bisa mupunjung indung ( 12 - u )
jeung nyenangkeun bapa ( 6 - a )
tanda yen bagjana gede ( 8 - e )
hitup mulus kaseundeuhan ku berekah ( 12 - a )
16. Sinom, watekna gumbira.
Unggal Pada diwangun ku salapan Padalisan.
Contona :
Di wetan fajar balebat ( 8 - a )
panon poe arek bijil ( 8 - i )
sinarna ruhay burahay ( 8 - a )
kingkilaban beureum kuning ( 8 - i )
campur wungu saeutik ( 7 - i )
kaselapan semu biru ( 8 - u )
tanda Batara Surya ( 7 - a )
bade lumungsur ka bumi ( 8 - a )
murub mubyar langit sarwa hurung herang ( 12 - a )
17. Wirangrong, watekna era atawa wirang.
Unggal Pada diwangun ku genep Padalisan.
Contona :
Jalma nu resep ngaluis ( 8 - i )
lumrahna resep ngaleos ( 8 - o )
ngan pacuan resep ngusut ( 8 - u )
komo mun resep ngarujit ( 8 - i )
teu aya batan basajan ( 8 - a )
sagala sigar tengahan ( 8 - a )
Rengse diserat 17 rupi guguritan dina basasunda mangga nyanggakeun. Bilih aya nu peryogi Rajah bubuka tina pantun Ciung Wanara, engke kapayun urang seratkeun.
( dicutat tina Ulikan Sastra karangan DrsTaufik Faturohman )
(di serat ulang ku : M Sasmita)
Dongeng Kang IBING 2
di hiji leuweung, sasatoan keur kumpul ngariung pa-agul2 loba anak...
marmot "urang mah sakali anakan teh 8-9"
oray "urang mah sakali ngendog bisa nepika 30!"
kutu "urang mah komo! bisa nepika saratus...!!!"
kabeh ngalieuk ka maung nu cicing wae...
marmot nanya ka maung
"ari anjeun kumaha sakadang maung?"
ceuk maung bari cengkat lalaunan...
"ah... kuring mah rumasa anak mah ngan hiji....
tapi catet ku kabehan...
hiji oge.....
M A U N G..."
marmot "urang mah sakali anakan teh 8-9"
oray "urang mah sakali ngendog bisa nepika 30!"
kutu "urang mah komo! bisa nepika saratus...!!!"
kabeh ngalieuk ka maung nu cicing wae...
marmot nanya ka maung
"ari anjeun kumaha sakadang maung?"
ceuk maung bari cengkat lalaunan...
"ah... kuring mah rumasa anak mah ngan hiji....
tapi catet ku kabehan...
hiji oge.....
M A U N G..."
LALAJO MAEN BAL
+ : "Mana karcis?"
- : "Da abdi mah sanes bade lalajo maen bal, Pa."
+ : "Rek naon atuh?"
- : "Bade lalajo wasit. Mingpin pertandinganana jujur teu? Mun teu jujur bade dibaledog!"
+ : "Nyingkah!"
- : "Da abdi mah sanes bade lalajo maen bal, Pa."
+ : "Rek naon atuh?"
- : "Bade lalajo wasit. Mingpin pertandinganana jujur teu? Mun teu jujur bade dibaledog!"
+ : "Nyingkah!"
gehgeran
Mang Nunu katelah jalma nu gehgeran kabina-bina. Basa keur mangku budak di buruan, nempo tatanggana miceun runtah, gancang manehna miceun budak nu keur dipangkuna. Kungsi oge manehna ka pasar tepi ka sapuluh balikan alatan unggal manehna nepi ka pasar panggih jeung tatanggana nu mulang ti pasar,atuh gancang manehna ge milu balik deui.
Sakali mangsa, basa pamajikanana rek ngalahirkeun anakna nu bungsu, manehna kawiwirangan. basa pamajikanana keur ngaheujueun, manehna milu adug lajer ngaheujeun di juru ruangan. Waktu si utun geus kaluar, pamajikanana ngomong ka bidan,"Ibuu,si utunna tos kaluar!!". Na ari celengkeung teh mang Nunu bari semu peura,"Ibuu,nu abdi oge tos kaluar!!" cenah. Bidan ngajawab bari semu nu ambek sabab katempo aya nu namburu di juru, "Sodok we ku bapa!!".
Sigana mah pas milu ngaheujeun mang Nunu teu kaampeuh,teu kuateun nahan nu rek kaluar.
Sakali mangsa, basa pamajikanana rek ngalahirkeun anakna nu bungsu, manehna kawiwirangan. basa pamajikanana keur ngaheujueun, manehna milu adug lajer ngaheujeun di juru ruangan. Waktu si utun geus kaluar, pamajikanana ngomong ka bidan,"Ibuu,si utunna tos kaluar!!". Na ari celengkeung teh mang Nunu bari semu peura,"Ibuu,nu abdi oge tos kaluar!!" cenah. Bidan ngajawab bari semu nu ambek sabab katempo aya nu namburu di juru, "Sodok we ku bapa!!".
Sigana mah pas milu ngaheujeun mang Nunu teu kaampeuh,teu kuateun nahan nu rek kaluar.
Sabtu, 29 November 2008
undangan
kanggo mojang sareng jajaka sunda....
abdi ngajak anjeun sadaya bilih bade nyumbangkeun materi kanggo blog ieu mangga di antos....
sumanget barudak....
salametkeun budaya sunda....
tong nepi ka punah.....
abdi ngajak anjeun sadaya bilih bade nyumbangkeun materi kanggo blog ieu mangga di antos....
sumanget barudak....
salametkeun budaya sunda....
tong nepi ka punah.....
carita kang ibing
Caritana dina Hiji Kapal laut...
aya budak tisoledat, gejebur ka laut mangkaning teu bisaeun ngojay....
kabeh nu aya dina kapal laut eta euweuh nu bisaeun ngojay deuih...
teu kungsi lila...
GEJEBURRR.....
Aya aki-aki luncat ka laut bari kokojayan nangkeup budak tea...
"buru alungkeun tali...!!!" ceuk penumpang nu sejenna...
lung tali tambang dialungkeun... kerewek ku si aki ditalikeun ka manehna jeung budak..
ku penumpang sejenna tambang eta ditarik nepika hanjat deui si aki teh...
kabeh penumpang muji kana wawanen si aki...
"hebat ki...", "wah bagus ki...", " nuhun ki... mun teu aya aki... moal salamet meureun budak teh"
kabeh penumpang teh muji teu eureun-eureun...
Naaaa atuh dipuji kitu teh lain bungah lain bagja si aki teh...
bari ngagebes...
"HALING-HALING...!!! HEBAT... HEBAT... TUJUH MULUD...!!!
TADI SAHA NU NYUNTRUNGKEUN AING....????!!!!!!"
(sumber: KANG IBING)
aya budak tisoledat, gejebur ka laut mangkaning teu bisaeun ngojay....
kabeh nu aya dina kapal laut eta euweuh nu bisaeun ngojay deuih...
teu kungsi lila...
GEJEBURRR.....
Aya aki-aki luncat ka laut bari kokojayan nangkeup budak tea...
"buru alungkeun tali...!!!" ceuk penumpang nu sejenna...
lung tali tambang dialungkeun... kerewek ku si aki ditalikeun ka manehna jeung budak..
ku penumpang sejenna tambang eta ditarik nepika hanjat deui si aki teh...
kabeh penumpang muji kana wawanen si aki...
"hebat ki...", "wah bagus ki...", " nuhun ki... mun teu aya aki... moal salamet meureun budak teh"
kabeh penumpang teh muji teu eureun-eureun...
Naaaa atuh dipuji kitu teh lain bungah lain bagja si aki teh...
bari ngagebes...
"HALING-HALING...!!! HEBAT... HEBAT... TUJUH MULUD...!!!
TADI SAHA NU NYUNTRUNGKEUN AING....????!!!!!!"
(sumber: KANG IBING)
Kamis, 27 November 2008
kabayan
si kabayan identik pisan jeung urang sunda.....
aya nu masih inget carita si kabyan teu dak????
aya nu masih inget carita si kabyan teu dak????
sejarah sunda
Saur Kang Yoseph Iskandar : Sejarah Sunda (130 - 1579 M)
* Purwacarita
Pengertian sejarah secara tradisi adalah beberapa kisah dongeng, legenda, babad, tambo dll. Sesungguhnya hal itu berada dibawah disiplin ilmu sastra, sedangkan sejarah, pembuktiannya harus berdasarkan disiplin ilmu : filologi (ilmu yang mempelajari naskah kuna), epigrafi (ilmu yang mempelajari aksara prasasti), arkeologi (ilmu yang mempelajari artefak-artefak peninggalan sejarah), dan geografi (ilmu yang mempelajari permukaan bumi).
Karya sastra bisa diuji dan dikaji oleh disiplin ilmu sejarah sejauh karya sastra yang bernilai sejarah itu dapat menunjang temuan sejarah itu sendiri. Sebaliknya hasil penelitian sejarah dapat disusun menjadi karya sastra yang sering kita sebut roman sejarah. Naskah Pangeran Wangsakerta, menurut Edi S. Ekadjati dan menurut Ayat Rohaedi, adalah naskah sejarah. Sistematika dan pengungkapannya sudah dalam bentuk sejarah, menggunakan referensi atau sumber-sumber tertulis lainnya.
* Purwayuga
Sejarah Sunda dimulai dari masa Purwayuga (jaman purba) atau dari masa Nirleka (silam), yang terbagi atas :
o Prathama Purwayuga (jaman purba pertama), dengan kehidupan manusia hewan Satwapurusa, antara 1 jt s.d. 600 rb th silam
o Dwitiya Purwayuga (jaman purba kedua), dengan kehidupan manusia yaksa, antara 500 rb sampai 300 rb tahun silam
o Tritiya Purwayuga (jaman purba ketiga), dengan kehidupan manusia kerdil (wamana purusa), antara 50 rb sampai 25 rb tahu silam.
* Dukuh Pulasari Pandeglang
o menurut naskah Pangeran Wangsakerta, kehidupan masyarakat Sunda pertama di pesisir barat ujung pulau Jawa, yaitu pesisir Pandeglang. Dipimpin oleh seorang kepala suku (panghulu) Aki Tirem Sang Aki Luhur Mulya. Sistem religi mereka adalah Pitarapuja, yaitu pemuja roh leluhur, dengan bukti sejumlah menhir seperti Sanghiyang Dengdek, Sanghiyang Heuleut, Batu Goong, Batu Cihanjuran, Batu Lingga Banjar, Batu Parigi, dll. Refleksi dukuh Pulasari dapat kita lihat di kehidupan masyarakat Sunda Kanekes (Baduy).
* Salakanagara
o Putri Aki Tirem yaitu Pohaci Larasati, menikah dengan seorang duta niaga dari Palawa (India Selatan) bernama Dewawarman. Ketika Aki Tirem wafat, Dewawarman menggantikannya sebagai penghulu dukuh Pulasari.
o Dewawarman mengembangkan Dukuh Pulasari hingga menjadi kerajaan corak Hindu pertama di Nusantara, yang kemudian diberi nama Salakanagara. Salaka berarti Perak dan Nagara berarti negara atau negeri. Oleh ahli dari Yunani, Claudius Ptolomeus, Salakanagara dicatat sebagai Argyre. Dalam berita China dinasti Han, tercatat pula bahwa raja Yehtiao bernama Tiao-Pien mengirimkan duta keChina tahun 132 M. menurut Ayat Rohaedi, Tiao berarti Dewa, dan Pien berarti Warman.
o Salakanagara didirikan tahun 130 M, dengan raja pertamanya Dewawarman I dengan gelar Prabu Darmalokapala Dewawarman Haji Rakja Gpura Sagara. memerintah hingga tahun 168 M. Wilayahnya meliputi propinsi banten sekarang ditambah Agrabintapura (Gunung Padang Cianjur) dan Apuynusa (Krakatau).
o Raja Terakhir (ke-8) Dewawarman VIII bergelar Prabu Darmawirya Dewawarman (348-363 M).
* Tarumanagara
o Didirikan oleh Jayasingawarman pada 358 M dengan nobat Jayasingawarman Gurudarmapurusa.
o Penerusnya adalah Purnawarman yang memindahkan pusat pemerintahan dari Jayasingapura (mungkin Jasinga) ke tepi kali Gomati (bekasi) yang diberi nama Sundapura (kota Sunda), bergelar Harimau Tarumanagara (Wyagraha ning tarumanagara), dan disebut pula Sang Purandara Saktipurusa (manusia sakti penghancur benteng) dan juga Panji Segala Raja. Sedangkan nama nobatnya adalah Sri Maharaja Purnawarman Sang Iswara Digwijaya Bhimaparakrama Suryamahapurusa Jagatpati.
o Raja terakhir Sang Linggawarman sebagai raja ke-12
* Kerajaan Sunda
o Tarumanagara dirubah namanya menjadi Kerajaan Sunda oleh Tarusbawa, penerus Linggawarman. Akibatnya belahan timur Tarumanagara dengan batas sungai Citarum memerdekakan diri menjadi Kerajaan Galuh
Kerajaan Sunda berlangsung hingga tahun 1482 M, dengan 34 raja.
o Prabu Maharaja Linggabuana dinobatkan menjadi raja di kerajaan Sunda pada 22 februari 1350 M. Ia gugur bersama putrinya, Citraresmi, dalam tragedi Palagan Bubat akibat ulah Mahapatih Gajahmada. Peristiwa itu terjadi pada 4 September 1357 M.
o Mahaprabu Niskala Wastu Kancana menggantikan posisi Linggabuana pada usia 9 tahun. Dia membuat Prasasti Kawali di Sanghiyang Linggahiyang atau Astana Gede Kawali. Dia juga yang membuat filsafat hidup :" Tanjeur na Juritan, Jaya di Buana" (unggul dalam perang, lama hidup di dunia).
o Wastukancana memerintah selama 103 tahun 6 bulan dan 15 hari dalam keadaan damai.
o Sri Baduga Maharaja adalah putra Prabu Dewa Niskala, cucu dari Prabu Wastukancana. Ia adalah pemersatu kerajaan Sunda, ketika Galuh kembali terpisah. Kerajaan ini lebih dikenal dengan sebutan Pajajaran. Dialah raja pertama yang mengadakan perjanjian dengan bangsa Eropa, yaitu Portugis. Ia berkuasa dari tahun 1482 s.d. 1521M.
* Kerajaan Galuh
o Pendirinya adalah Prabu Wretikandayun pada 612 M.
o Prabu Sanjaya Harisdarma. Ia disebut Taraju Jawadwipa, dan sempat menjadi Maharaja di tiga kerajaan : Kalingga - Galuh - Sunda.
o Sang Manarah yang dalam dongeng disebut Ciung Wanara. Ia putera Prabu Premana Dikusumah dari Naganingrum.
* Kerajaan Pajajaran
o Pajajaran adalah sebutan pengganti atas bersatunya kerajaan Galuh dengan kerajaan Sunda, yang dipegang oleh satu penguasa : Sri Baduga Maharaja Ratu Haji di Pakuan Pajajaran atau Sri Sang Ratu Dewata.
o Penggantinya adalah Prabu Sanghyang Surawisesa, yang berkuasa di belahan barat Jawa barat, karena di sebelah timur sudah berdiri kerajaan Islam Pakungwati Cirebon, yang didirikan oleh Pangeran Cakrabuana atau Haji Abdullah Iman. Dia adalah putra sulung Sri Baduga Maharaja dari Subanglarang yang beragama Islam. Subanglarang adalah murid Syekh Quro Hasanudin Pura Dalem Karawang.
o Tahta kerajaan Pajajaran berlangsung turun-temurun : Ratu Dewata; Ratu Sakti, Prabu Nilakendra dan yang terakhir Prabu Ragamulya Suryakancana.
o Di pihak Cirebon sendiri, putera Susuhunan Jati Cirebon, yaitu Pangeran Sabakingkin, telah berhasil mendirikan kerajaan bercorak Islam Surasowan Wahanten (Banten) dan melakukan beberapa kali penyerbuan ke Pajajaran.
o Pakuan Pajajaran direbut dan dimusnahkan oleh Maulana Yusuf, putra Maulana Hasanudin.
o Pajajaran sirna ing bhumi, atau Pajajaran lenyap dari muka bumi pada tanggal 11 bagian terang bulan wasaka tahun 1511 Saka atau 11 Rabi'ul Awal 978 hijriah atau tanggal 8 mei 1579 M.
o Sebagai tunas-tunas Pajajaran, muncullah 3 kerajaan Islam di tatar Sunda :
+ Kerajaan Islam Pakungwati Cirebon;
+ Kerajaan Islam Surasowan Banten; dan
+ Kerajaan Islam Sumedanglarang.
(dikutip dari http://sunda.50megs.com/sawala.htm#yos)
* Purwacarita
Pengertian sejarah secara tradisi adalah beberapa kisah dongeng, legenda, babad, tambo dll. Sesungguhnya hal itu berada dibawah disiplin ilmu sastra, sedangkan sejarah, pembuktiannya harus berdasarkan disiplin ilmu : filologi (ilmu yang mempelajari naskah kuna), epigrafi (ilmu yang mempelajari aksara prasasti), arkeologi (ilmu yang mempelajari artefak-artefak peninggalan sejarah), dan geografi (ilmu yang mempelajari permukaan bumi).
Karya sastra bisa diuji dan dikaji oleh disiplin ilmu sejarah sejauh karya sastra yang bernilai sejarah itu dapat menunjang temuan sejarah itu sendiri. Sebaliknya hasil penelitian sejarah dapat disusun menjadi karya sastra yang sering kita sebut roman sejarah. Naskah Pangeran Wangsakerta, menurut Edi S. Ekadjati dan menurut Ayat Rohaedi, adalah naskah sejarah. Sistematika dan pengungkapannya sudah dalam bentuk sejarah, menggunakan referensi atau sumber-sumber tertulis lainnya.
* Purwayuga
Sejarah Sunda dimulai dari masa Purwayuga (jaman purba) atau dari masa Nirleka (silam), yang terbagi atas :
o Prathama Purwayuga (jaman purba pertama), dengan kehidupan manusia hewan Satwapurusa, antara 1 jt s.d. 600 rb th silam
o Dwitiya Purwayuga (jaman purba kedua), dengan kehidupan manusia yaksa, antara 500 rb sampai 300 rb tahun silam
o Tritiya Purwayuga (jaman purba ketiga), dengan kehidupan manusia kerdil (wamana purusa), antara 50 rb sampai 25 rb tahu silam.
* Dukuh Pulasari Pandeglang
o menurut naskah Pangeran Wangsakerta, kehidupan masyarakat Sunda pertama di pesisir barat ujung pulau Jawa, yaitu pesisir Pandeglang. Dipimpin oleh seorang kepala suku (panghulu) Aki Tirem Sang Aki Luhur Mulya. Sistem religi mereka adalah Pitarapuja, yaitu pemuja roh leluhur, dengan bukti sejumlah menhir seperti Sanghiyang Dengdek, Sanghiyang Heuleut, Batu Goong, Batu Cihanjuran, Batu Lingga Banjar, Batu Parigi, dll. Refleksi dukuh Pulasari dapat kita lihat di kehidupan masyarakat Sunda Kanekes (Baduy).
* Salakanagara
o Putri Aki Tirem yaitu Pohaci Larasati, menikah dengan seorang duta niaga dari Palawa (India Selatan) bernama Dewawarman. Ketika Aki Tirem wafat, Dewawarman menggantikannya sebagai penghulu dukuh Pulasari.
o Dewawarman mengembangkan Dukuh Pulasari hingga menjadi kerajaan corak Hindu pertama di Nusantara, yang kemudian diberi nama Salakanagara. Salaka berarti Perak dan Nagara berarti negara atau negeri. Oleh ahli dari Yunani, Claudius Ptolomeus, Salakanagara dicatat sebagai Argyre. Dalam berita China dinasti Han, tercatat pula bahwa raja Yehtiao bernama Tiao-Pien mengirimkan duta keChina tahun 132 M. menurut Ayat Rohaedi, Tiao berarti Dewa, dan Pien berarti Warman.
o Salakanagara didirikan tahun 130 M, dengan raja pertamanya Dewawarman I dengan gelar Prabu Darmalokapala Dewawarman Haji Rakja Gpura Sagara. memerintah hingga tahun 168 M. Wilayahnya meliputi propinsi banten sekarang ditambah Agrabintapura (Gunung Padang Cianjur) dan Apuynusa (Krakatau).
o Raja Terakhir (ke-8) Dewawarman VIII bergelar Prabu Darmawirya Dewawarman (348-363 M).
* Tarumanagara
o Didirikan oleh Jayasingawarman pada 358 M dengan nobat Jayasingawarman Gurudarmapurusa.
o Penerusnya adalah Purnawarman yang memindahkan pusat pemerintahan dari Jayasingapura (mungkin Jasinga) ke tepi kali Gomati (bekasi) yang diberi nama Sundapura (kota Sunda), bergelar Harimau Tarumanagara (Wyagraha ning tarumanagara), dan disebut pula Sang Purandara Saktipurusa (manusia sakti penghancur benteng) dan juga Panji Segala Raja. Sedangkan nama nobatnya adalah Sri Maharaja Purnawarman Sang Iswara Digwijaya Bhimaparakrama Suryamahapurusa Jagatpati.
o Raja terakhir Sang Linggawarman sebagai raja ke-12
* Kerajaan Sunda
o Tarumanagara dirubah namanya menjadi Kerajaan Sunda oleh Tarusbawa, penerus Linggawarman. Akibatnya belahan timur Tarumanagara dengan batas sungai Citarum memerdekakan diri menjadi Kerajaan Galuh
Kerajaan Sunda berlangsung hingga tahun 1482 M, dengan 34 raja.
o Prabu Maharaja Linggabuana dinobatkan menjadi raja di kerajaan Sunda pada 22 februari 1350 M. Ia gugur bersama putrinya, Citraresmi, dalam tragedi Palagan Bubat akibat ulah Mahapatih Gajahmada. Peristiwa itu terjadi pada 4 September 1357 M.
o Mahaprabu Niskala Wastu Kancana menggantikan posisi Linggabuana pada usia 9 tahun. Dia membuat Prasasti Kawali di Sanghiyang Linggahiyang atau Astana Gede Kawali. Dia juga yang membuat filsafat hidup :" Tanjeur na Juritan, Jaya di Buana" (unggul dalam perang, lama hidup di dunia).
o Wastukancana memerintah selama 103 tahun 6 bulan dan 15 hari dalam keadaan damai.
o Sri Baduga Maharaja adalah putra Prabu Dewa Niskala, cucu dari Prabu Wastukancana. Ia adalah pemersatu kerajaan Sunda, ketika Galuh kembali terpisah. Kerajaan ini lebih dikenal dengan sebutan Pajajaran. Dialah raja pertama yang mengadakan perjanjian dengan bangsa Eropa, yaitu Portugis. Ia berkuasa dari tahun 1482 s.d. 1521M.
* Kerajaan Galuh
o Pendirinya adalah Prabu Wretikandayun pada 612 M.
o Prabu Sanjaya Harisdarma. Ia disebut Taraju Jawadwipa, dan sempat menjadi Maharaja di tiga kerajaan : Kalingga - Galuh - Sunda.
o Sang Manarah yang dalam dongeng disebut Ciung Wanara. Ia putera Prabu Premana Dikusumah dari Naganingrum.
* Kerajaan Pajajaran
o Pajajaran adalah sebutan pengganti atas bersatunya kerajaan Galuh dengan kerajaan Sunda, yang dipegang oleh satu penguasa : Sri Baduga Maharaja Ratu Haji di Pakuan Pajajaran atau Sri Sang Ratu Dewata.
o Penggantinya adalah Prabu Sanghyang Surawisesa, yang berkuasa di belahan barat Jawa barat, karena di sebelah timur sudah berdiri kerajaan Islam Pakungwati Cirebon, yang didirikan oleh Pangeran Cakrabuana atau Haji Abdullah Iman. Dia adalah putra sulung Sri Baduga Maharaja dari Subanglarang yang beragama Islam. Subanglarang adalah murid Syekh Quro Hasanudin Pura Dalem Karawang.
o Tahta kerajaan Pajajaran berlangsung turun-temurun : Ratu Dewata; Ratu Sakti, Prabu Nilakendra dan yang terakhir Prabu Ragamulya Suryakancana.
o Di pihak Cirebon sendiri, putera Susuhunan Jati Cirebon, yaitu Pangeran Sabakingkin, telah berhasil mendirikan kerajaan bercorak Islam Surasowan Wahanten (Banten) dan melakukan beberapa kali penyerbuan ke Pajajaran.
o Pakuan Pajajaran direbut dan dimusnahkan oleh Maulana Yusuf, putra Maulana Hasanudin.
o Pajajaran sirna ing bhumi, atau Pajajaran lenyap dari muka bumi pada tanggal 11 bagian terang bulan wasaka tahun 1511 Saka atau 11 Rabi'ul Awal 978 hijriah atau tanggal 8 mei 1579 M.
o Sebagai tunas-tunas Pajajaran, muncullah 3 kerajaan Islam di tatar Sunda :
+ Kerajaan Islam Pakungwati Cirebon;
+ Kerajaan Islam Surasowan Banten; dan
+ Kerajaan Islam Sumedanglarang.
(dikutip dari http://sunda.50megs.com/sawala.htm#yos)
diajar basa sunda lemes....
dinten ieu, abdi gugah bobo tabuh genep
abdi kabeurangan gara-gara nonton maen bal tadi wengi
bener teu nya????
abdi kabeurangan gara-gara nonton maen bal tadi wengi
bener teu nya????
Selasa, 25 November 2008
jang musisi
woi musisis pasundan.....
nu ti bandung, nu ti sukabumi, nu ti bogor, ciamis, garut, jeung nu lainna....
hayo atuh jieun lagu2 nu make basa sunda.....
urang yakin lagu eta pasti laku.....
semangat lur....
nu ti bandung, nu ti sukabumi, nu ti bogor, ciamis, garut, jeung nu lainna....
hayo atuh jieun lagu2 nu make basa sunda.....
urang yakin lagu eta pasti laku.....
semangat lur....
Senin, 24 November 2008
hebat
dak apal teu???
basa urang, basa sunda teh basa pang hese na di dunya....
jadi, urang kabeh kudu bangga kana basa sunda....
urang bisa basa sunda....
berarti urang kabeh hebat...
bener teu??????
makana, hayu lestarikeun basa sunda....
mun bisa mah basa sunda na nu alus, nu lemes....
tong siga aing heueuh....
basa urang, basa sunda teh basa pang hese na di dunya....
jadi, urang kabeh kudu bangga kana basa sunda....
urang bisa basa sunda....
berarti urang kabeh hebat...
bener teu??????
makana, hayu lestarikeun basa sunda....
mun bisa mah basa sunda na nu alus, nu lemes....
tong siga aing heueuh....
intro
basa sunda ayeuna geus jarang nu make....
barudak ayeuna leuwih resep pake bahasa loe gue....
shit....
piraku bahasa aing dek punah....
kumatak kitu...
urang salaku jajaka pasundan asli....
hayang ngalestarikeun basa sunda nu edan pisan lah....
walo bahasa urg siga kieu ayana...
nu penting basa sunda lah....
lamun aya nu dek nimbrung....
mangga sok urg ngobrol didieu....
urg budayakeun deui basa sunda....
lamun aya nu isa basa sunda nu lemes...
sok tulis comment na....
ngke ku uing di posting....
hidup basa sund....
basa aing moal paeh anjing.....
ahtur nuhun.....
barudak ayeuna leuwih resep pake bahasa loe gue....
shit....
piraku bahasa aing dek punah....
kumatak kitu...
urang salaku jajaka pasundan asli....
hayang ngalestarikeun basa sunda nu edan pisan lah....
walo bahasa urg siga kieu ayana...
nu penting basa sunda lah....
lamun aya nu dek nimbrung....
mangga sok urg ngobrol didieu....
urg budayakeun deui basa sunda....
lamun aya nu isa basa sunda nu lemes...
sok tulis comment na....
ngke ku uing di posting....
hidup basa sund....
basa aing moal paeh anjing.....
ahtur nuhun.....
Langganan:
Komentar (Atom)
